Po swoim zmartwychwstaniu Pan Jezus powiedział do zebranych w Wieczerniku Apostołów: Weźmijcie Ducha Świętego! Którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a którym zatrzymacie są im zatrzymane (J 20,22-23).
Obowiązek pełnienia pokuty jest przykazaniem Bożym. Pokutę nakazał w sposób wyraźny sam Chrystus Pan: Nawracajcie się i wierzcie Ewangelii (Mk 1,15) oraz: Jeśli się nie nawrócicie, wszyscy zginiecie (Łk 13,3). Pokuta to nawrócenie - nieustanna przemiana sposobu życia. Pokuta nie jest czymś jednorazowym, ale jest to stały stan. Jest to postawa nie tylko unikania zła, ale przede wszystkim postawa czynienia dobra, bycia dobrym na sposób Ojca niebieskiego. Posiadamy nieograniczone możliwości w tym zakresie, w myśl słów Chrystusa: bądźcie więc doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski (Mt 5,48).
Indywidualne praktykowanie przykazania pokuty polega przede wszystkim na: coraz lepszym spełnianiu obowiązków swego wieku i stanu, cierpliwym znoszeniu utrapień życia codziennego, pogłębieniu życia religijnego (udział we Mszy św.), pogłębieniu wiedzy religijnej (czytanie Pisma św. i innych pism religijnych) i zawodowej, rodzinnym przeżywaniu niedzieli i świąt, na czynieniu miłości wobec bliźnich.
Sakrament pokuty i pojednania
Nie wystarcza jednak zwykłe pełnienie pokuty. Grzesznik musi pojednać się nie tylko z Bogiem, ale i Kościołem, który od Chrystusa otrzymał moc odpuszczenia grzechów. Grzech ma społeczny wymiar. Każdy grzech, nawet najbardziej skryty (także popełniony w myślach), jest też szkodą wyrządzoną wspólnocie, jest raną zadaną Kościołowi. Grzech jednego człowieka szkodzi wszystkim, podobnie jak świętość jednego przynosi dobrodziejstwa wszystkim.
Prawdziwa i pełna pokuta, czyli nawrócenie, dokonuje się przez pojednanie z Bogiem i bliźnimi poprzez pośrednictwo Kościoła, przez posługę biskupa albo prezbitera. Dlatego jest sakramentem pojednania. Zanim poprosimy Boga o przebaczenie, musimy wzajemnie przebaczyć sobie grzechy i przewinienia.
Odnowione obrzędy sakramentu pokuty
Istnieją obecnie trzy formy obrzędowe sprawowania sakramentu pokuty i pojednania:
- Obrzęd pojednania jednego penitenta
- Obrzęd pojednania wielu penitentów z indywidualną spowiedzią i rozgrzeszeniem - nowa forma wspólnotowego sprawowania sakramentu pokuty i pojednania. Indywidualną spowiedź i rozgrzeszenie poprzedza liturgia słowa Bożego i wspólne modlitwy żalu. Ta forma jest szczególnie zalecona przez Kościół, zwłaszcza dla poszczególnych grup z okazji rekolekcji, dni skupienia, okresu Adwentu i Wielkiego Postu.
- Obrzęd pojednania wielu penitentów z ogólną spowiedzią i rozgrzeszeniem - może być zastosowany jedynie w krajach, gdzie jest brak kapłanów. Zgodnie z uchwałą Episkopatu Polski w naszym kraju okoliczności takie nie zachodzą, gdyż każdy może przy dobrej woli odprawić indywidualną spowiedź i otrzymać indywidualne rozgrzeszenie. Wszędzie jednak, gdzie ta forma sprawowania sakramentu pokuty ma zastosowanie, wierni są zobowiązani po otrzymaniu ogólnego rozgrzeszenia wyznać indywidualnie swoje grzechy ciężkie w odpowiednim czasie, jednak nie później, jak w ciągu jednego roku po otrzymaniu ogólnego rozgrzeszenia.
Wskazania praktyczne
- Nowe obrzędy sakramentu pokuty wymagają odpowiedniego czasu i spokoju, dlatego nie odkładamy sakramentu pokuty i pojednania na ostatnie dni przed wielkimi świętami.
- W wypadkach nagłych zawsze można poprosić kapłana o udzielenie tego sakramentu (także uzgodnienie terminu - przez telefon).
- W przygotowaniu poleca się korzystać z tekstów podanych w modlitewniku Drodze do nieba (zwłaszcza z wzorów rachunku sumienia).
Warunki sakramentu
- Rachunek sumienia - czynimy go w świetle Ducha Świętego, przypominając sobie wszystkie grzechy ciężkie (można także lekkie) popełnione od ostatniego przystąpienia do sakramentu pokuty i pojednania.
- Żal za grzechy i mocne postanowienie poprawy - jest skruchą serca, obrzydzeniem sobie grzechu, wewnętrzną przemianą całego człowieka, oraz obietnicą nie grzeszenia więcej i unikania okazji do czynienia grzechu, ponadto wiąże się z pracą do następnego przystąpienia do sakramentu pokuty nad wyeliminowaniem konkretnego grzechu i czynieniem coraz więcej dobra.
- Szczera spowiedź i rozgrzeszenie - kapłan przyjmuje nasze wyznanie grzechów i w imieniu miłosiernego Chrystusa odpuszcza lub zatrzymuje grzechy na podstawie otrzymanej władzy. Należy wyspowiadać się szczerze ze wszystkich wiadomych grzechów, zwłaszcza ze wszystkich ciężkich (należy podać ilość ciężkich upadków i ich okoliczności, które ułatwiają kapłanowi spełnienie jego posługi pojednania).
- Zadośćuczynienie Bogu i ludziom - powinno przejawiać się w poprawie życia oraz w naprawieniu szkód. Kapłan wyznacza czyn pokutny w zależności od ciężkości grzechów. Czyn ten ma być lekarstwem na ranę zadaną przez grzech. Zadośćuczynić bliźnim można przez głębszą modlitwę, różne wyrzeczenia, a przede wszystkim przez czyny miłości wobec bliźnich.
Okazja do przyjęcia sakramentu w naszym kościele:
- pół godziny przed każdą Mszą św.;
- przed świętami – w wyznaczonych porach.